Wioska Runa Leśnego w Borkowie Lęborskim

Krótka historia Borkowa Lęborskiego

Najstarszy zapis o naszej wsi pochodzi z 1348 roku, gdy kontur gdański nadał jej prawa magdeburskie.

W 1784 Borkowo należało do rodziny Von Tessmar. W 1905 roku majątek borkowski obejmował około 500 ha, zamieszkiwało w nim 120 osób. Losy powojenne dworu są takie jak wielu innych tego typu budowli – dewastacja i niszczenie.

W chwili obecnej jest własnością pp. Stanickich, pełni funkcję agroturystyczną i nazywa się „Pałac pod Czerwonym Bukiem”.

Witam wszystkich miłośników przyrody i amatorów grzybobrania

W Europie środkowej istnieje około 300 gatunków grzybów najczęściej występujących. Zbieracze grzybów w naszych borkowskich lasach znajdą wiele gatunków grzybów jadalnych, trujących i niejadalnych. Od razu powiem jaka jest różnica pomiędzy trującym i niejadalnym grzybem. Niestety nie ma niezawodnego sposobu na to, żeby stwierdzić, czy dany grzyb jest trujący czy niejadalny. Nie zawsze wygląd czy ostry smak wyklucza przydatność do jedzenia i odwrotnie. Niektóre grzyby o zachęcającym zapachu i przyjemnym smaku okazują się śmiertelnie trujące.

Ogólnie rzecz biorąc grzyby niejadalne to takie, które mimo braku substancji toksycznych nie nadają się do spożycia ze względu na smak, nieprzyjemny zapach, twardy miąższ lub ciężkostrawność (goryczak żółciowy), który z wyglądu przypomina borowika szlachetnego. Ma jednak bardzo przykry, gorzki a nawet piekący smak.

Również niejadalna jest lisówka pomarańczowa łudząco podobna do pieprznika jadalnego (kurki). Oba gatunki bardzo często rosną obok siebie

Budowa i cechy rozpoznawcze owocników grzybów

Głównie jesienią można znaleźć owocniki grzybów. Owocniki te żyją stosunkowo krótko. Właściwe ciało grzyba stanowi rozprzestrzeniona podziemna grzybnia złożona z rozgałęzionych strzępek.
W odpowiednich warunkach grzybnia wytwarza owocniki, które są organem rozmnażania.
Grzyby rozmnażają się za pomocą zarodników, które wytwarzane są przez owocniki. Mamy dwa rodzaje owocników : kapeluszowe i grzybniowe.
W przypadku czubajki czerwieniejącej (kani) bardzo widoczne są zarodniki w momencie pozostawienia jej na kawałku serwetki.

Sposób zbierania grzybów

Wcześniej przedstawiłam sposób rozmnażania się grzybów. Dlatego bardzo ważna jest technika zbierania grzybów.
Wiele osób spiera się, czy lepiej ucinać grzyb przy podstawie czy wykręcać. Z moich wieloletnich doświadczeń wiem, że metoda wykręcania grzyba jest korzystniejsza. Ukręcając grzybnia rozsiewa się, jest mniejsze prawdopodobieństwo zgnicia trzonu wraz z grzybnią. A co najważniejsze na wykręconym trzonie grzyba możemy rozpoznać charakterystyczne cechy.
Następne bardzo ważna rzecz przy zbieraniu grzybów. Oczyszczenie trzonu grzyba na miejscu i przygniecenie liśćmi, czy ziemią miejsca gdzie grzyb rósł. Z bardzo prostej przyczyny. Nie wysuszy się pozostałej grzybni i po pewnym czasie w tym samym miejscu wyrośnie następny grzyb.
Grzyby należy zbierać wyłącznie do przewiewnych koszy wiklinowych!!!!  Worki foliowe są szkodliwe. Zebrane owocniki nadal żyją, ich przemiana materii nie ulega przerwaniu, w torbie szybko zagrzewają się i wilgotnieją. Proces rozkładu tkanki grzybowej ulega dużemu przyspieszeniu, nie mówiąc o tym, że gniotą się.
Zbieramy tylko te grzyby, których jesteśmy pewni.

Szmaciak krótkotrzonowy

Na zdjęciu przedstawiłam obraz bardzo smacznego grzyba, mało upowszechnionego zapewne dlatego, że do 2014 roku był pod ochroną. Teraz jednak można go zbierać. Jest bardzo dynamicznie pachnącym grzybem. Zapach ma przyjemny, smak łagodny, lekko orzechowy. Jest bardzo kruchy. Niestety trudny do oczyszczenia, ale warto się postarać i spróbować. Dla chętnych mogę podać sposób przyrządzania z niego potrawy. Polecam

Lejkowiec dęty drugi po truflach

Lejkowiec dęty

Występuje w lasach liściastych, głównie pod bukami. Owocniki występują jak na zdjęciu kępami od sierpnia do listopada. Wiem, że występuje w okolicach Szklanej Huty. Grzyb ten ma smak nieco słodkawy, ale jak wszystkie pieprzniki jest bardzo smaczny. Nadaje się szczególnie do suszenia. Dodany do potrawy zabarwia ją na czarno. Jak czarna polewka.

Sarniak dachówkowaty

Sarniak dachówkowaty

Występuje w górskich lasach iglastych, pod świerkami. Owocniki często rzędowo lub w czarcich kręgach od sierpnia do listopada. Miąższ ma najpierw biały, później blado-szaro-brązowy, twardy. Zapach korzenny, smak łagodny do gorzkawego.

Smardze

Jest tyle gatunków smardzy, wymienię tylko niektóre. Występują najczęściej w lasach, nad brzegami rzek i potoków, pod drzewami liściastymi jak jesiony i wiązy, jak również pod drzewami owocowymi. Owocniki od kwietnia do czerwca. Grzyb jest bardzo zmienny pod względem kształtu i barwy. W Polsce jest pod ścisłą ochroną.

Borowik omglony

Interesujące zjawiska: przebarwienia, wyciekające mleczko, zapach, smak

Często można zaobserwować, zwłaszcza po nacięciu lub naciśnięciu grzyba, zmianę jego barwy. Dlaczego tak się dzieje, do chwili obecnej nie jest wiadomo. Pewne jest jednak tylko to, że przebarwienie stanowi reakcję na zetknięcie miąższu z tlenem. Uderzające jest zawsze niebieszczenie różnych gatunków z rodziny borowikowatych. Zadziwiająco ładnie zabarwia się borowik omglony.

Mleczko

Innym interesującym zjawiskiem są gatunki grzybów wydzielające mleczko. Należą do nich: wszystkie mleczaje (jak sama nazwa wskazuje) Gatunki te mają, głównie dzięki w miękiszu kapelusza, strzępki wydzielające sok mleczny. Większość ma białe mleczko, jednak mleczaj rydz ma świeże mleczko koloru pomarańczowo-czerwonego, a następnie przybiera barwę szarozieloną.

Zapach miąższu jest kolejną ważną cechą rozpoznawczą. U niektórych grzybów jest szczególnie wyraźny (np. szmaciak krótkotrzonowy, opieńka miodowa). Przyjemny zapach, przy sprzyjającej pogodzie można wyczuć wchodząc do lasu. Pieczarka polowa i pieczarka zaroślowa mają ten sam delikatny zapach anyżu.

Smak jest jednak tematem do przegadania. Od kilku lat wiadomo, że narażamy się na pewne niebezpieczeństwo połknięcia jaj bąblowca wielojamowego przenoszonego przez m.in. lisy. Toteż próby smakowe należy ograniczyć do minimum. Smak miąższu niektórych gołąbków i mleczajów jest bardzo ostry, a następnie palący. Należy dotykać końcem języka, ustalić smak.

Opis ekspansji borowika

Kapelusz początkowo wypukły nigdy nie spłaszczający się całkowicie osiąga średnicę 4-20 cm. Powierzchnia sucha i matowa rudawa z charakterystyczną „falbanką”  na krawędzi kapelusza. U młodych owocników kolor kapelusza ciemnobrązowy do cynamonowego.
Trzon:  7-15 cm stosunkowy długi przypominający bardziej koźlarza niż borowika, żółty lub brzoskwiniowy, silnie bruzdowany z żłobkowaną powierzchnią.
Miąższ ma odcień różowawy, przy czym barwa ta nie zmienia się pod wpływem utlenienia.
Rurki mają kolor od jaskrawożółtego do żółtozielonego. Smak lekko kwaskowaty.
Wysyp zarodników: oliwkowobrązowy
Uwagi: Grzyb inwazyjny pochodzący z północno-wschodnich terenów USA. W Polsce pojawił w ostatnich latach na wybrzeżu Bałtyku. Wchodzi w mikoryzę z naszymi sosnami.
Występuje również od 2011 roku na Litwie (Mierzeja Kurońska) a od 2013 roku na Łotwie.
Na naszym wybrzeżu występuje często wśród wrzosów stąd wprowadzona przez zbierających je grzybiarzy nazwa borowik wrzosowy.
Same zdjęcia i ilość znajdywanych grzybów są zaskakujące.

Problem kleszczy

Choć nie mają one bezpośredniego związku z grzybami – podnoszony jest nieustannie przez zbieraczy grzybów, którzy wiele czasu spędzają w lesie. Przenoszą one groźne choroby, a przy każdym ukłuciu zarazki mogą dostać się do krwiobiegu człowieka. Od kilku lat w Europie środkowej uznano gatunek kleszcza za głównego przenosiciela dwóch chorób:

  • Wczesnoletniego zapalenia opon mózgowych
  • Boreliozy

Na szczęście, zainfekowane kleszcze są rozprzestrzenione obecnie tylko w pewnych regionach, gdzie należy zabezpieczyć się szczepieniem.

Przykład usuwania kleszcza

Usuwanie kleszczy

W przypadku znalezienia kleszcza na skórze powinniśmy jak najszybciej umiejętnie go usunąć. Najlepszym narzędziem do tego będą wąskie szczypczyki, pinceta lub specjalne zestawy dostępne w aptekach. Kleszcza należy złapać jak najbliżej skóry i wyciągnąć wzdłuż osi wkłucia. Podczas usuwania pajęczaka nie powinno wykonywać się ruchów obrotowych, które sprzyjają oderwaniu tułowia lub jego zmiażdżeniu. Kleszcza nie należy również przypalać, smarować tłustymi substancjami, lakierem do paznokci, czy benzyną, ponieważ podczas tego typu zabiegów dochodzi do wydalenia przez niego w obręb skóry zwiększonej ilości wydzieliny, która może zawierać materiał zakaźny. Po usunięciu pajęczaka miejsce, gdzie był przyczepiony, należy przemyć środkiem odkażającym, np. 40% spirytusem lub wodą utlenioną, a ręce dokładnie umyć wodą z mydłem. 

Zapobieganie

Kleszcze występują do wysokości 1000 m, toteż w wyższych górach nie zagrażają człowiekowi czy zwierzęciu. Aktywne są od wiosny do jesieni. Szczególnie agresywne są późnym przedpołudniem i wczesnym wieczorem. Występują głównie w podszycie,  w warstwie roślinności zielonej, na skraju lasów, wśród traw, na paprociach i krzewach. Przeważnie siedzą na dolnej stronie liścia, z których zrzucane są przez przechodzącego żywiciela. Należy więc zakładać ściśle przylegające ubranie, długie spodnie i rękawy. Po powrocie z lasu należy obejrzeć ubranie i poszukać kleszczy.

Runo leśne

Pozytywne działanie leśnych jagód na organizm znane jest od dawna. Medycyna ludowa poleca napar z suszonych jagód szczególnie jako lek na biegunkę. Z kolei świeże owoce polecane są osobom mającym problemy ze wzrokiem. Ale jeśli nic ci nie dolega, także je jedz. Są skarbnicą witamin i składników mineralnych, więc wzmocnią twój organizm.

Jakie są zalety leśnych jagód?

  • Są niskokaloryczne, a więc nie tuczą. Szklanka jagód ważąca ok. 130 g dostarcza tylko ok. 60 kcal.
  • Pomagają utrzymać stały poziom glukozy we krwi. Zarówno dlatego, że zawierają niewiele cukru, a dużo błonnika, jak i dlatego, że jest w nich substancja podobna do ludzkiego hormonu - insuliny.
  • Uelastyczniają nasze naczynia krwionośne dzięki antyutleniaczom.
  • Pomagają usunąć nadmiar cholesterolu.
  • Poprawiają wzrok, ponieważ dostarczaj sporo karotenoidów, czyli prowitaminy A, niezbędnej dla dobrego widzenia. Ponadto usprawniają mikrokrążenie w gałce ocznej. Jest to możliwe dzięki dużej zawartości antocyjanów. Okuliści zalecają je nawet w profilaktyce zaćmy.
  • Leczą biegunki (najlepiej napar z suszonych jagód).
  • Usuwają z organizmu toksyny, dzięki dużej zawartości błonnika. Efektem takiego oczyszczenia jest ładniejsza cera.
  • Chronią mózg przed chorobami degeneracyjnymi. Niektórzy badacze twierdzą, że mogą nawet pobudzać rozwój nowych komórek nerwowych. jest to także zasługa wspomnianych wcześniej antocyjanów.
Zdjęcie borówki brusznicy

Borówka leśna - brusznica

Borówka brusznica (czerwona) to roślina, która ma liczne właściwości i lecznicze działanie. Dzięki nim znalazła zastosowanie jako środek na schorzenia układu moczowego, biegunkę czy wrzody. Borówka brusznica pomoże też rozjaśnić plamy pigmentacyjne na skórze. Sprawdź, jakie jeszcze właściwości ma borówka brusznica, czym się różni od żurawiny i wypróbuj przepisy na lecznicze nalewki i pyszne dżemy z borówki brusznicy.
 

Marzena Górnisiewicz

Zakończenie

Bardzo dziękuję za przychylne komentarze, przepraszam za brak wiedzy na niektóre pytania i zapraszam ponownie na grzybobranie.

Przejdź do góry strony